Historia

Dzielnica Praga Południe m.st. Warszawy jest obszarem, gdzie już w okresie XI - XIV wieku zaczęły powstawać pierwsze osady i wsie, wśród których wymienić można m.in. Kamion - dzisiejszy Kamionek, Grochów, Gocław i Kawęczyn. Miejscowości te różniły się wielkością zabudowy, liczbą ludności i funkcjami gospodarczymi. Wspólną historię narzuciły im natomiast takie dziejowe wydarzenia jak np. trzydniowe walki ze Szwedami w lipcu 1656 r. na terenach dzisiejszej prawobrzeżnej Warszawy, bitwa z wojskami carskimi o Olszynkę Grochowską w dniu 25 lutego 1831 r. czy też elekcje królów polskich na polach Kamionu i Grochowa: w 1573 r. Henryka Walezego i w 1733 r. Augusta III Sasa.

Do najstarszych osad należy Kamion identyfikowany z osadą wymienioną w dokumencie z 1065 r., wystawionym dla klasztoru w Mogilnie oraz Gocław wzmiankowany w 1155 r. jako własność biskupa płockiego. W Kamionie, w kórym funkcjonowała przeprawa (przewóz) przez Wisłę do Solca wzniesiono zapewne na przełomie XIII - XIV pierwszy drewniany kościółek i erygowano parafię należącą do diecezji płockiej. Kamion, Grochów, Gocław i Gocławek były wsiami kościelnymi, stanowiąc tzw. dobra kamionkowskie należące do kapituły płockiej. Areał rolny poszczególnych wsi w tych dobrach był różny, zmieniając się wraz z postępem gospodarki i funkcjami, jakie te wsie pełniły w kluczu dóbr kamionkowskich. W końcu XVI wieku największy areał rolny należał do wsi Grochów i wynosił 280 ha, pola uprawne wsi Kamion obejmowały ok. 200 ha, a Gocławia tylko ok. 115 ha.

W 1591 r. na gruntach wsi Kamion ks. kanonik Stanisław Skarszewski założył osadę nazwaną od jego imienia Skarszewem, później Skaryszewem. Osada ta w 1641 r. otrzymała prawa miejskie, stając się wkrótce obok Kamiona, ważnym ośrodkiem handlu zbożem. Wybudowano tam drewniany ratusz i kościółek z wieżą - sygnaturką.

Zniszczenia w czasie wojny ze Szwecją w połowie XVII wieku, a szczególnie trzydniowa bitwa o Warszawę rozegrana w dniach 28-30.VII.1656 r.na przedpolach Pragi, zahamowały rozwój dóbr kamionkowskich. W 1661 r. na Grochowie pozostało zaledwie 9 domów, a wobec zniszczenia kościółka w Kamionie siedzibę parafii przeniesiono do Skaryszewa. Odtąd kościół

w Skaryszewie pełnił funkcję kościoła parafialnego aż do czasów napoleońskich. Kolejne zniszczenia przyniosły przemarsze i obozowiska wojsk w czasie wojny północnej (1700-1709) oraz liczne wówczas powodzie. Dotkliwe skutki spowodowała epidemia z lat 1708-1712.

Nieco dalej na zachód od klucza dóbr kamionkowskich, na terenie należącej do magistratu Warszawy dawnej wyspy zwanej Kępą Solecką lub Kępą Kawczą, osiedli w 1628 r. osadnicy holenderscy dając początek osadzie zwanej Kępą Olęderską (Holenderską). Holendrzy założyli tu folwark, w którym hodowali bydło, a także prowadzili gorzelnię i postawili młyn, dochodząc w krótkim czasie do znacznej zamożności. Od XVIII wieku kępę tę zaczęto nazywać Kępą Saską z uwagi na dzierżawienie jej od 1735 r. przez króla Augusta III Sasa. Odtąd, przez 30 lat, była ona miejscem polowań i dworskich zabaw.

W 1780 r. dobra kamionkowskie - Grochów, Kamionek i Skaryszew kupuje król Stanisław Poniatowski i odstępuje swemu bratankowi - księciu Stanisławowi Poniatowskiemu - późniejszemu podskarbiemu litewskiemu, który w 1781 r. założył jurydykę Kamion, a podzielony na 8 majątków Grochów odstąpił w drodze dzierżawy nowym nabywcom,co zapoczątkowało jego dalszą parcelację i rozwój osadnictwa w ciągu XIX wieku. W 1827 r. Grochów zamieszkiwało 105 osób w 22 domach. W latach 1820-23 zbudowano brukowaną szosę brzeską łączącą Pragę z Terespolem, co wpłynęło na wzrost atrakcyjności Grochowa dla lokalizacji inwestycji przemysłowych. W latach 20-stych XIX wieku powstała manufaktura sukiennicza oraz niewielkie zakłady tkackie i tytoniowe.

Po zniszczeniach spowodowanych działaniami wojennymi w lutym i marcu 1831 r. liczba mieszkańców Grochowa, Kamionka i Saskiej Kępy znacznie zmalała, jednak już na początku drugiej połowy XIX wieku Grochów staje się ważnym podstołecznym osiedlem przemysłowym, gdzie zlokalizowano kilka fabryk świec i mydła, zapałek, browar,wytwórnię wina szampańskiego, a także farbiarnię i parową pralnię tkanin.

Równie szybko zaczyna rozbudowywać się w drugiej połowie XIX w. Kamionek, głównie wzdłuż ul. Grochowskiej. W 1889 r. zostaje on przyłączony do Warszawy. Powstają tam, z uwagi na bliskość węzłowej stacji kolejowej - Dworca Terespolskiego oraz rozwój sieci kolejowej, liczne zakłady przemysłowe (Perun, Bracia Borkowscy, fabryka Kemnitza).

Natomiast Saska Kępa przez cały wiek XIX i w początkach XX wieku jest celem masowych letnich wycieczek, zabaw i wypoczynku mieszkańców Warszawy, którzy przybywają tam przeważnie drogą wodną, korzystając z łodzi, kryp i promów. Komunikację przez Wisłę usprawniło otwarcie w 1914 r. "Trzeciego Mostu" (obecnie M. Poniatowskiego). W kwietniu 1916 r. Grochów, Saską Kępę, Gocław i Gocławek przyłączono do Warszawy tworząc tu Komisariat (Okręg) Grochowski (Nr XVII). W jego obrębie zamieszkiwało wówczas ok. 5500 mieszkańców w przeważnie parterowych i drewnianych budynkach pozbawionych większości urządzeń komunalnych.

Dopiero w okresie międzywojennym Grochów, Kamionek, a szczególnie Saska Kępa zaczynają powoli przekształcać się w nowoczesne dzielnice miejskie. Realizowane w tym czasie inwestycje: melioracja gruntów, budowa nowych (Al. Waszyngtona) i modernizacja (ul. Grochowska) tras komunikacynych, elektryfikacja i gazyfikacja, zmieniają rozplanowanie i zabudowę poszczególnych osiedli. Saska Kępa staje się dużą dzielnicą mieszkaniową o willowej zabudowie - jedną z najbardziej reprezentacyjnych dzielnic stolicy. Na Grochowie szybko rozbudowują się nowe osiedla m.in.Towarzystwa Osiedli Robotniczych przy ul. Podskarbińskiej. Jednocześnie Grochów traci znaczenie jako rejon przemysłowy na rzecz Kamionka, który przekształca się w dużą dzielnicę przemysłową, na obszarze której w 1938 r. zlokalizowane były już 42 zakłady przemysłowe, głównie branży metalowej (90% ogółu zatrudnienia).

W czasie II wojny światowej Grochów, Kamionek, Saska Kępa i inne rejony dzielnicy nie poniosły szczególnie dużych strat. Powojenny ich rozwój - obok rozbudowy i lokalizacji kilku nowych zakładów przemysłowych takich jak np. drukarnia przy ul. Mińskiej czy ZWUT przy ul. Żupniczej - to głównie budowa osiedli mieszkaniowych, realizowana dość intensywnie, zwłaszcza od lat 60-tych i 70-tych, przez spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego, w tym głównie RSM "Osiedle Młodych" i SBM "Gocław - Lotnisko&quot. Powstały wówczas duże osiedla mieszkaniowe, takie jak np: Międzynarodowa, Kinowa, Igańska, Majdańska czy Ostrobramska, a w latach 80-tych - największy zespół mieszkaniowy Gocław - Lotnisko.

Duże znaczenie dla rozwoju mają inwestycje komunikacyjne, jak budowa Trasy Łazienkowskiej w 1974 r. czy realizowana obecnie budowa Trasy Siekierkowskiej. Powstały też w 1999 r. nowe obiekty sportowe: "Wodnik" i środowiskowa hala sportowa przy ul. Siennickiej, a w 2002 r. hala sportowa przy ul. Angorskiej. Dzięki tym inwestycjom oraz prężnemu rozwojowi budownictwa mieszkaniowego Praga Południe przekształca się w ważną i tętniącą życiem dzielnicę Warszawy.